anime

Anime nedir?

Anime animasyon veya çizgi film anlamına
gelen Fransızca kökenli, Japonca bir kelimedir. Kısaca ozetlemek gerekirse Japon
çizgi film sanatidir.


Tarihçe

Anime tarihi
20'inci yüzyıl başlarında Japon film yapımcılarının Fransa, Almanya, Amerika
Birleşik Devletleri ve Rusya'daki animasyon tekniklerini keşfetmesiyle
başlamıştır.

Bu dönemde Japonya'da filmlere alternatif bir hikaye
anlatımı sunabilen animasyon oldukça popüler olmuştur. Amerika'da filmler ve
şovlar için oldukça büyük bütçeler mevcut iken, Japonya'da küçük bir piyasayı ve
bütçe, yer, ve aktörlük eksikliklerini de taşıyordu. Batılı aktörlere benzeyen
aktörlerin bulunmaması Avrupa, Amerika ve fantezi dünyalarında Asyalı
oyuncuların varolmasını imkansız kılıyordu. Animasyonun değişik kullanımları
Japonlar'a benzemeyen karakterler ve yerlerin yaratılmasına sebep vermiştir.


1970'li yıllarda manga çizimleri büyük bir ilgi çekmiştir. Bu çizimlerin
büyük bir çoğunluğu da animasyonlarda kullanılmıştır; özellikle Osamu Tezuka bir
efsane ve "Manga'nın Tanrısı" haline gelmiştir. Eserlerinin ve diğer
tasarımcıların da etkisiyle, anime günümüzdeki sanatın mutlak
karakteristiklerini ve türlerini yaratmıştır. Mecha tarzı Tezuka tarafından
şekil almış, Go Nagai ve diğerleri de geliştirmiştir. Yoşiyuki Tomino'nun
katkısıyla da bir devrim gerçekleşmiştir. Gundam ve Macross gibi mecha animeleri
80ler'in klasikleri arasına girmiştir ve mecha türü anime günümüzde hala
Japonya'da ve dünyada popülerdir. 1980ler'de anime Japonya'da ana görüş haline
gelmiştir ve büyük bir üretime geçmiştir. Bununla beraber manga da
popülaritesini Japonya'da ve dünyada zirveye taşımıştır. 1990lar'ın ortasında ve
sonunda, ayrıca 2000ler'de anime tüm ülkelerde popüler olmuştur.



Diğer çizgi filmlerden farkı

Animeler
normalde insanların anladığı şekilde çizgi filmler değillerdir. Çizgi film
denilince insanların ilk aklına gelen Bugs Bunny, Tweety, Scooby Doo gibi çocuk
zekasındaki animasyonlardır. Halbuki animeler her yaştan insan için yapılır ve
gerçek hayatta olan veya olmayan hemen her şey onun konusu olabilir. Çizimleri
çok farklı ve etkileyicidir. Hatta Japonya'da Prime Time denilen izlenme
aralığına konan milyonlarca kişinin izlediği animeler de bulunmaktadır. Bazı
animenlerin içerisinde çeşitli derecelerde cinsellik öğeleri de bulunmaktadır.
Küçük izleyicilerin anlamayacağı sadece yetişkinlerin sezebileceği yapımlardır.


Görsel özellikler

Bazı animelerde karakterlerin
büyük gözleri, uzun bacakları vardır. Bunu Japonlar'ın kısa boylu ve çekik gözlü
olmalarının yarattığı bir komplekse bağlayarak açıklayanlar vardır ancak bu
açıklama çizimlerin kökeninde batlı örnekler olduğunun bilinmemesinden
kaynaklanır. İlk Walt Disney çizgi filmlerindeki karakterlerin büyük gözleri ve
uzun bacakları vardı (Bambi vb.). Bu çizim tarzı bugün bazı batı
animasyonlarında hala kullanılmaktadır. Örnek olarak Show TV ve TRT'de
yayınlanmış olan Genç Pocahontas'ı ve İngiltere'de yapılmış olan Genç Robin
Hood'u gosterebiliriz. Bu çizgi filmlerde de büyük gözleri, uzun bacakları olan
karakterler kullanılmıştır ama bunlar anime değildir.

Walt Disney'den
etkilenen Osamu Tezuka'nın yapmış olduğu animeler Disney'in bu tür çizimlerini
kullanmışlardır ve bu uygulama bazı animelerde bugün de sürmektedir. Yani bu
çizimlerin kökeni Japonların kısa olması değil, Walt Disney'in etkisidir. Bütün
animelerde uzun bacak ve büyük göz kullanılmaz. Türkiye'de genelde sadece bu tür
de olan animeler yayınlandığı için bu konuda bilgisi olmayan insanlar böyle
sanmaktadır.

Japonlar'ın boy-göz takıntıları nedeniyle böyle şeyler
yaptıklarına dönük inanç tamamen bir Aristo Mantığı'nın bir çıkarımıdır. Yani
"biber acıdır, hayat da acıdır, demek ki hayat biberdir" gibi bir önermedir. Bu
konuda doğru ve gerçek yorumlar yapabilmek için derin bir tarih ve psikoloji
bilgisine ihtiyaç vardır. Uzakdoğu insanında böyle bir takıntı olduğu
yadsınamaz. Japonya'da çoğu genç kız uzun topuklu ayakkabı giyer. Ama
unutulmaması gereken bir şey varsa bunun sadece uzakdoğuya özgü bir takıntı
olmadığıdır. Bu takıntı az veya çok yeryüzündeki bütün ülkelerde, bütün ırklarda
vardır. Ama animelerde sadece büyük gözler uzun bacaklar değildir göze çarpan,
çoğunluğunda bizim normal hayata verdiğimiz tepkiler mimikler ve jestler daha
fazla abartılı bir görsellikle ifade edilir.


Dünya
animasyonundaki yeri

Türkiye'de bilinmemesine karşın birçok
anime dünya çapında hayranlıkla izlenmekte ve değişik ülkelerdeki birçok saygın
festivalde ödüller kazanmaktadır.

İlk renkli anime sinema filmi olan
1958 yapımı The White Snake Enchantress'ın Venedik, Meksika ve Berlin
festivallerinde ödüller kazanmasının ardından dünya çapında söz sahibi olmaya
başlayan animeler, uluslararası yarışmalardaki bu başarılarını her yıl daha da
arttırarak sürdürmektedirler.

Anime'nin başarısına doğal olarak batılı
animasyon şirketleri de kayıtsız kalmamaktadır. Uzun süredir batılı şirketlerle
ortaklaşa birçok proje yapılmaktadır ve sonuçta ortaya mükemmel animeler
çıkmaktadır. Buna Fransız-Japon ortak yapımı olan Mysterious Cities of Gold
(Türkiye'de bilinen ismiyle Güneşin Oğlu Esteban) gibi birçok örnek sayılabilir.
Ayrıca, batı animasyonun temsilciliğini yapan Disney de artık animelerin
başarısını açıkca kabul etmektedir.

Bu nedenle, 1996 yılında yapılan
Disney-Tokuma anlaşmasıyla Disney, Japon animasyonunun en büyük temsilcisi olan
Studio Ghibli'nin anime filmlerinin dünya çapında dağıtımını ve pazarlanmasını
üstlenmiştir. Ayrıca Disney, Studio Ghibli'nin hazırladığı anime filmlerinin
üretim masraflarının bir kısmını karşılayarak bu filmlere yatırım yapmaya
başlamıştır. Mesela Studio Ghibli'nin Tonari no Yamada-kun (My Neighbours the
Yamadas) adlı filminin 2.4 milyar yen tutan üretim maliyetinin %10'u Disney
tarafından ödenmiştir. Ayrıca Disney, anlaşma uyarınca dağıtımını üstlendiği
Studio Ghibli filmlerinden olan Princess Mononoke'nin İngilizce dublajı için 2.4
milyon dolar harcayarak animelere vediği önemi bir kez daha vurgulamıştır.